Kombucha (çay mantarı, scoby), yeşil, siyah veya beyaz çay kullanılarak fermente edilmiş bir çay türüdür. Hafif tatlı, gazlı ve asidik özellikte bir içecektir.
Kombucha’nın probiyotik faydalarına dair hala bir kanıt olmamasına rağmen, probiyotik işlevine sahip olabilecek birkaç tür laktik asit bakterisi içerir.
Kombucha’nın “kötü” LDL ve “iyi” HDL kolesterol seviyelerini iyileştirdiği gösterilmiştir. Ayrıca kalp hastalığına karşı da koruyabilir.
Kombucha, kan şekeri seviyeleri de dahil olmak üzere çeşitli diyabet belirteçlerini iyileştirdiği gözlemlenmiştir.
Kombucha, özellikle yeşil çay ile yapıldığında karaciğerinizde antioksidan etkilere sahiptir.
Kombu çayının fermantasyonu sırasında üretilen ana maddelerden biri de sirkede bol miktarda bulunan asetik asittir. Çaydaki polifenoller gibi, asetik asit de potansiyel olarak zararlı birçok mikroorganizmayı öldürebilir.(1)
Siyah veya yeşil çaydan yapılan kombucha, özellikle enfeksiyona neden olan bakterilere ve Candida mayalarına karşı güçlü antibakteriyel özelliklere sahiptir.(2) Bu antimikrobiyal etkiler, istenmeyen bakteri ve mayaların büyümesini baskılar, ancak kombucha fermantasyonunda yer alan faydalı, probiyotik bakterileri ve mayaları etkilemez.
Kombucha Tüketirken Nelere Dikkat Edilmelidir?
Kombuchanın hijyenik koşullarda üretilmesi oldukça önemlidir. Üretim aşamasında bulaşan herhangi bir patojen (hastalık yapıcı) mikroorganizma bu ortamda rahatlıkla üreyebilmektedir ve ciddi sağlık problemlerine yol açabilmektedir. Kombucha üretilirken steril cam kaplar kullanılmalıdır. Özelikle evlerde uygun olmayan şartlarda üretilen kombuchada Aspergillus gibi patojenlerin bulaşabileceği bildirilmiştir. Ayrıca ev yapımı kombu çayı ayrıca %3’e kadar alkol içerebilir. Ticari ürünler %0,5’ten daha az alkol içermeleri gerektiğinden alkolsüz olarak kabul edilir.
Kombucha cam şişede ve +4 ˚C de saklanmalıdır. Kombucha tüketimine 100 ml olarak başlanmalıdır ve bu miktar yavaş yavaş artırılarak bağırsaklar yararlı bakterilerle tanıştırılmalıdır. Günlük güvenilir tüketim miktarı 100- 300 ml’dir. Günde 1-2 bardak kombucha çayının sabah aç karnına içilmesi probiyotik özelliğinden daha iyi yararlanmanızı sağlayacaktır. Cam şişede ağzı açılmadan 5-6 ay buzdolabında saklanabilir. Ağzı açılan şişenin ise 1 hafta içinde tüketilmesi tavsiye edilmektedir.
1)Kombucha aşırı tüketime bağlı ne gibi durumlar gözlemlenir?
- Karbonatlı yapısından dolayı şişkinlik ve fazla kombucha içeceği tüketmek aşırı şeker alımına yol açarak suyun bağırsaklarınıza çekilmesine ve ishale sindirim problemlerine neden olabilir.
Kombucha, birçok insanda, özellikle IBS’li kişilerde sindirim rahatsızlığına neden olabilen spesifik karbonhidrat türleri olan FODMAP adı verilen bileşikler içerir.
- Kombu çayı pastörize edilmediğinden ve farklı bakteri ve maya türlerinin bir karışımını içerdiğinden, bazı insanlarda enfeksiyonlara yol açabilecek fırsatçı bakterilerin büyümesini teşvik edebilir.
Örneğin kanser, böbrek hastalığı veya HIV’li kişiler gibi bağışıklık sistemi zayıf olan kişilerde, kombucha içmekten ciddi komplikasyonlar gelişebilir.(3)
Nadir olmasına rağmen, potansiyel olarak kontamine olmuş kombu çayı tüketimine bağlı olarak ciddi alerjik reaksiyonlar, asidoz ve karaciğer komplikasyonları bildirilmiştir.(4)
- Kombucha genellikle kafein içeren siyah veya yeşil çay ile yapılır.
Kombu çayı, geleneksel demlenmiş çaydan çok daha az kafein içerse de, kombu çayı üzerinde aşırıya kaçarsanız çok fazla kafein tüketmeniz mümkündür. Kafeinin etkilerine duyarlı kişiler, çok fazla kombu çayı tüketirlerse endişeli veya gergin hissedebilirler. Ayrıca, yatma saatine yakın kombu çayı içmek uyku bozukluklarına neden olabilir.
2)Hamilelikte veya emzirme sürecinde kombucha tüketimi riskli midir?
FDA, zararlı bakteriler içerebileceğinden, hamilelik sırasında kombucha, çiğ süt, yumuşak peynirler ve çiğ meyve suları dahil pastörize edilmemiş ürünlerden kaçınılmasını önerir.
Kombucha’da bulunan alkol miktarı bir porsiyon alkolden çok daha az olmasına rağmen, bebekler alkolü yetişkinlerden çok daha yavaş metabolize ettiğinden yine de dikkate alınmalıdır.
Hamilelik sırasında kombucha içmenin etkileri üzerine geniş çaplı bir çalışma olmamasına rağmen, düşük alkol içeriği, kafein içeriği ve pastörizasyon eksikliği nedeniyle hamilelik ve emzirme döneminde kombucha tüketmemekte fayda var.
Referanslar:
(1) Sreeramulu, G., Zhu, Y., Knol, W., “Kombucha fermentation and its antimicrobial activity”,2000.
(2) Battikh, H., Chaieb, K., “Antıbacterıal And Antifungal Actıvıtıes Of Black And Green Kombucha Teas”, 2012.
(3) Taylor, M., Galanis, E., “Food safety during pregnancy”, 2010.
(4) Gedela, M., “A Case of Hepatotoxicity Related to Kombucha Tea Consumption”, 2016.
